2011, Jun.,Psychiatry Investigation, Pubmed.

DEHB'nin süreçleri ve sonuçları heterojendir. Duyu işlemleme problemleri günlük olaylara doğal yanıtları etkiler. DEHB ve duyusal problemler bir arada olabilir ve birbirini etkiler. DEHB'deki duyusal problemlerle ilgili yayınlanmış çok araştırma bulunmamaktadır. DEHB'deki duyusal bütünleme problemleri tipik gelişen çocuklardan daha yaygındır.

DEHB erkeklerde %13,6 kızlara %6,5 oranla daha fazladır ve genel olarak diğer hastalıklarla (anksiyete, duyu bütünleme problemleri)  birlikte görülür.

Duyu Bütünleme Problemleri

Duyu bütünleme hastalıkları duyusal uyaranların cevaplandırılmasındaki (duyuların tespiti, düzenlenmesi veya yorumlanması gibi) bozukluktur. Duyu bütünleme problemleri çocuğun günlük hayatını etkiler. Anaokulu çocuklarının %5,3’ünde aile raporlarına dayalı olarak duyu bütünleme problemleri tespit edilmiştir. Duyu bütünleme problemlerinden biri duyusal aşırı cevaplılık ya da duyusal aşırı hassasiyettir. Bu durumdaki kişi duyusal uyarılara beklenenden daha fazla hızlı, yoğun veya uzun yanıt verir. Bu cevap herhangi bir duyusal uyaranlara karşı olabilir.

Duyusal bütünleme problemlerinin bir diğer tipi az cevaplılıktır. Az cevaplılık gösteren kişiler duyusal girdiye yavaş cevap verirler ya da duyusal girdiyi farkında olmazlar.

3. tip duyusal girdi arayışıdır, kişiler duyusal deneyimlere aşırı ilgi gösterirler ya da duyusal girdiye aşırı isteklilik gösterirler. Çeşitli duyusal modaliteler birbiriyle etkileşim halindedirler ve birbirlerinden ayrılamazlar. Örnek verecek olursak TV de film izlerken ekranda aktörlerden gelen sesin kaynağına odaklanırız, burada aktörler ve sesin kaynağı arasında geniş uzaysal bir çelişki vardır.

Duyusal işlemlemenin etiyolojisi tam olarak bilinmemektedir. Genetik ve ailesel faktörler gösterilmiştir. Diğer risk faktörleri olarak hamilelik sırasında annenin yaşadığı stres, sarılık ve alerjiler gibi doğum öncesi, sırası ve sonrası faktörler gösterilmiştir.

Açık olarak duyusal problemlerdeki nöral ağlardaki değişimler ve dopaminin olası santral rolü DEHB'li çocuklardaki spesifik beyin lezyonlarıyla bağlanamayabilir. DEHB'li çocuk ve adölesanlarda nöroanatomik işaretlerden en göze çarpanlarından biri olan geniş yayılımlı kortikal kalınlıkta azalmadır. DEHB de algı ve aktivite arasındaki bağlantı bozulmuştur. DEHB li çocuklarda duyu bütünleme problemleri konusunda yayınlanan çalışmalar artmaktadır. Ancak, altta yatan yapı ve patofizyoloji konuları hala tam açıklığa kavuşturulamamıştır ve davranışsal problemleri olan DEHB'li çocuklarda duyusal profilin değerlendirilmesi tavsiye edilmektedir.

Ocak 2010 da medline da yayınlanan araştırmada DEHB'li çocuklarda duyusal problemler raporlanmıştır. Bu konuyla ilgili araştırmalar yayınlanmaya devam etmektedir.

SONUÇLAR

DEHB'li çocuklarda duyusal-motor yetenekler kontrol grubuna göre daha az bulunmuştur. DEHB'li çocuklarda duyu bütünleme problemleri hiperaktivite problemi olmayan çocuklara göre daha fazladır ve DEHB'li çocuklarda duyusal düzenleme paternleri tipik gelişen çocuktan önemli ölçüde farklıdır.

Otizm spectrum hastalığı, Yaygın Gelişimsel bozukluklar ve DEHB'li çocuklarda duyusal durumu değerlendirmek üzere Duyusal değerlendirme testleri ayırt edici olarak kullanılabilir.

DEHB de duyu bütünleme problemleri fizyolojik ve aileden alınan raporların her ikisi de kullanılarak raporlanmıştır. Duyusal bütünleme problemi cinsiyetle alakalı değildir fakat yaşla ilişkilidir.

Agresiflik ve kurallara uymama gibi belirli davranışsal problemler spesifik duyusal semptomlarla ilişkilidir. DEHB deki yüksek seviyeli duyusal problemler yüksek seviyeli agresiflik ve kurallara uymamanın belirtisidir. DEHB li çocukta duyusal bilginin elde edilmesi ve bütünlenmesindeki bozukluklar okul, ev ile toplum içi gibi farklı yerlerde uygunsuz yanıtlar vermelerine neden olabilir.

Ek olarak, duyusal fonksiyonlar DEHB de akademik başarı ve bilişsel fonksiyonlarla çok güçlü bağlantılara sahiptir. Duyusal bütünleme problemlerinin erken tespiti ve tedavisi DEHB li çocukta performansı iyileştirme de önemli rol oynayabilir. Duyusal-motor becerilerin erken değerlendirmesi gelecekte yaşanılacak akademik performans problemlerinin farkındalığı ve önüne geçilmesi açısından önerilir.

TARTIŞMA

Dokunsal duyu

DEHB li çocuklarda dokunma duyusunun işlemlenmesi ile ilgili güçlükler raporlanmıştır. Dokunsal savunuculuk kız çocuklarında erkek çocuklarından daha fazladır. Dokunsal savunuculuk dokunsal algı bozukluğuna bağlı değildir fakat somatosensory bilginin merkezi işlemlemesinde bozukluk vardır.

DEHB deki duyusal aşırı cevaplılık anksiyete ile ilişkilidir. Bu çocuklar DEHB li olup duyusal aşırı cevaplılığı bulunmayan çocuklara göre daha yüksek endişe seviyesine sahiptirler.

Denge kontrolü ve vestibuler sistemler

Denge performansı ve postural kontrolü ile denge yeteneği tipik gelişen çocuklara göre DEHB li çocuklarda daha fazla problem vardır. DEHB li çocukların 3/1 inden daha fazlası zayıf denge ve koordinasyona sahiptir. DEHB deki denge problemleri duyu bütünleme problemleri ile ilişkilidir.

İşitsel duyu

İşitsel işlemleme problemi olan çocuklar normal çevresel işitmeye sahiptir fakat ne işittikleri konusunda emin olamayabilirler. İşitsel ayır etme veya sesin geldiği yeri ayırt etmedeki güçlükler ve dikkat dağınıklığı işitsel işlemleme hastalıklarının bir diğer formudur. Sese az hassasiyet veya sesin kayıt edilmesindeki problemler aileyi çocuklarının dikkatsiz ya da ihmalkar olduğu düşüncesine yönlendirebilir. Bu durum çocukta öğrenme güçlüğüne neden olabilir.

Görme ve koku fonksiyonu

Koku duyusu ile ilgili DEHB li çocuklarda yapılmış çok az çalışma vardır. DEHB li çocuklarda diğer kontrol grubuna göre koku eşiği daha düşük bulunmuştur. Fakat koku ile ilgili ayırt etme ve tanımlama konusunda kontrol grubu ile DEHB li çocuklar arasında fark bulunamamıştır. Bir başka çalışmada DEHB li çocuklarda koku tanımlama yeteneği kontrol grubundaki çocuklar kadar iyi bulunamamıştır.

DEHB li çocuklarda görsel aşırı hassasiyet veya ışığa duyarlılık görülebilir.

DEHB li çocukta normal gelişim gösteren çocuğa göre duyusal problemler farklılık gösterebilir. Ancak, bu durum DEHB ye özel olduğu anlamına gelmez. DEHB li çocuktaki duyusal profil başka hastalıklardaki çocuk gruplarına benzer olabilir. Bu durumda farklı hastalık gruplarındaki duyusal bütünleme problemlerinden nasıl ayırt edilebilir? Diğer değerlendirme kriterleri ve klinik özelliklerin farklılıkları ayırt etmede ön plana çıkarılması gereklidir. İşitsel işlemleme, görsel işlemleme, vücut pozisyonu, hareket, dokunma, sosyal/duygusal cevapların aileye doldurularak değerlendirmesinin yapıldığı Duyusal İşlemleme Formu bulunmaktadır.

DEHB li çocuktaki duyusal aşırı hassasiyet durumu ilerleyen dönemde anksiyete gibi problemlere neden olmakta ve psikolojik tedaviyi de gerektirmektedir. Bu durumda çocuğun duyu bütünleme terapisi alması çocuğun ve ebeveynlerin yararına olacaktır.

Özetleyecek olursak DEHB li çocuktaki duyusal problemler çocuğun davranışsal ve eğitimsel durumunu etkileyebilmektedir.